Waaruit bestaan onze rondleidingen?
Hierbij stellen we u de filosofie van onze rondleidingen, gepubliceerd in een tijdschrift in 2017, voor(*).
Het gedetailleerd artikel geeft een goed idee van periodes uit de geschiedenis (herstory en history) van lesbische, homoseksuele, biseksuele, trans en interseks…gemeenschappen en personaliteiten die in de straten van Brussel vermeld worden. We hebben de tekst licht gewijzigd om de gegevens te actualiseren en een handige lezing op de website toe te laten
***
L-Tour, als LGBTQI+ vereniging, organiseert lesbische en regenboog rondleidingen om, vanuit Brussel, de geschiedenis (herstory en history) van LGBTQI+ personaliteiten en gemeenschappen bekend te maken.
Hoe zijn de rondleidingen ontstaan?
Sinds de late jaren 1970, toen de lesbiennes uit de provincie of uit het buitenland kwamen om ‘uit te gaan in de stad’, was het voor mij de gelegenheid om hen uit te leggen wat, op lesbisch vlak, bestond of had bestaan en dit in verband te brengen met wat elders bestond of had bestaan. We waren maar een handvol en alles interesseerde ons. Voor het ‘internet’-tijdperk informeerde men zich voornamelijk aan de hand van geschriften, briefwisseling of publicaties. Naar het buitenland telefoneren of reizen koste heel wat geld. Bijgevolg werden rechtstreekse contacten precieus en gewaardeerd. Wanneer er lesbiennes kwamen, lieten we het weten door het organiseren van een ontmoetingsavond en velen deden de verplaatsing om naar hen te komen luisteren. We wisselden informatie uit over onze respectievelijke gewesten, maar ook over de weinige actieve groepen of personen elders in de wereld. We analyseerden de harde strijdfeiten en de overwinningen, de moeilijkheden en de gemeenschappelijke strijdpunten die dienen gevoerd te worden. Destijds namen de bestaande initiatieven slechts één enkel adresboekje in. Doch, in de loop van de jaren hebben de verenigingen en de evenementen zich zodanig vermenigvuldigd dat ze uiteindelijk de internationale gidsen, die ik steeds ben blijven inlichten, vulden.
Het is die bijzondere dynamiek die ik miste, wat ik trouwens uitleg tijdens de rondleidingen. Ik wou opnieuw een lesbische vereniging oprichten met internationale uitstraling en gevestigd in België. Door een samenloop van omstandigheden, is de organisatie van rondleidingen de eerste vorm die ze aangenomen heeft.
Ten gevolge mijn uiteenzetting over Artemys, in het kader van het Symposium over de Homoseksuele Herinneringen, heeft Dominik van de wielervereniging Cactus, die aanwezig was bij het symposium, contact opgenomen met me voor de organisatie van een Queer Bike-Rondleiding in mei 2013*. De geschiedkundigen Mathilde Messina en Wannes Dupont werden eveneens uitgenodigd en, samen, hebben we de deelnemers ingelicht over periodes uit de LGBTQI+ geschiedenis in Brussel.
Andere rondleidingen zijn zeer snel gevolgd. Op initiatief van Mathilde, hebben we in de herfst 2014 een lesbische rondleiding gerealiseerd in het kader van de L-week van het Brussels Regenbooghuis. Het Brussels Gewest, dat gehoor gekregen had van dit project via Visit Brussels (haar dienst toerisme), heeft gevaagd een rondleiding te realiseren voor de journalisten van Europese lesbische media, die uitgenodigd waren om verslag uit te brengen over de lancering van een Europese primeur, Girls Heart Brussels, ontstaan op initiatief van het Kabinet van Bianca Debaets, staatssecretaris van het Brussels Gewest (Equal Brussels). En actueel steeds voortgebracht door Jessica Gysel, uitgeefster van het tijdschrift Girls Like Us, een gans weekend bestemd om lesbiennes en vrouwen, plaatsen met betrekking tot en evenementen gerealiseerd door lesbiennes en vrouwen in Brussel, te laten ontdekken.
Deze dynamiek heeft me tevens toegelaten om, tijdens het Internationaal Lesbisch Filmfestival in Parijs, Cinéfiable, lesbische verenigingen uit te nodigen. De ‘Coördination Lesbienne de France’ evenals ‘La Lune Noire de Strasbourg’ (één van de eerste Franse verenigingen, die het initiatief namen om lesbische asielvraagsters te verwelkomen) waren aanwezig op de rondleiding van de L-Week.
Ontbrak nog een naam om de inschrijvingen voor de rondleidingen te organiseren en het project verder te zetten, zo is, vanaf september 2014, de feitelijke vereniging L-Tour gestart.
Opgetogen over het succes van het concept, heeft Visit Brussels, in het kader van de 2015 Pride, de realisatie van onze rondleiding gewijd aan de LGBTQI+ geschiedenis, bestemd voor elk publiek, gesteund. Sindsdien, is het project zich onophoudelijk blijven ontwikkelen.
Voorstelling van het project L-Tour
De rondleiding behandelt de realisaties en de denkwijzen die evolueren van de 19de -20ste eeuwwisseling tot vandaag en gaat gedeeltelijk terug tot de 17de eeuw. Zo dient het kosmopolitisch Brussel als springplank naar onze lokale, nationale en internationale geschiedenis.
De rondleidingen worden gerealiseerd voor specifieke projecten (festivals of lesbische ontmoetingen, of zoals in 2016, een ontdekkings-rondleiding voor asielvraagsters op initiatief van Rainbows United van CHB (RainbowHouse). Ze worden door de LGBTQI+ verenigingen aangevraagd voor hun doelgroepen (Alter Visio voor de jongeren, Bear Pride Belgium,….), of regelmatig door de koepel, het RainbowHouse van Brussel (Network Day, jaarlijkse evenementen, Nederlandstalig Overleg…), dat een zestigtal verenigingen telt, waaronder L-Tour.
Externe initiatieven (vb. van stagiaires bij de Europese instellingen) wensen, dankzij de rondleidingen, die befaamde Europese hoofdstad uit een ander oogpunt te ontdekken.
De rondleidingen worden verder gepromoot en aangevraagd door officiële instanties, als Visit Brussels (o.a. in 2015 voor de 25 jaar van de Europese lesbische volleybalwedstrijden door BGS in Brussel georganiseerd) of in 2016, in het kader van IDAHOT door de Nederlandse ambassade en de Permanente Representatie bij de Europese Unie.
Tenslotte, de rondleiding staat sinds 2015, in het kader van de Pride in Brussel, open voor een breed publiek.
De rondleidingen hebben veel succes en verwekken enorme belangstelling. We tellen gemiddeld 20 à 30 personen per rondleiding. De inschrijvingen kunnen het zestigtal overtreffen, zoals in 2014, tijdens het L-Festival georganiseerd door het Rainbowhouse, voor een bus met 50 plaatsen… Om de bliksemsnelle stijging van de inschrijvingen te kunne opvangen, worden de rondleidingen in het kader van de Pride, van toen af over de ganse maand mei gespreid.
We hebben sinds lang, het duizendtal deelnemers aan het geheel van de rondleidingen overtroffen.
De gebruikte talen zijn Frans, Nederlands en Engels.
De deelne(e)(m)(st)ers komen terug, want elke rondleiding verrijkt zich langzamerhand met nieuwe gegevens in functie van opzoekingen, belangstellingspunten of spontane getuigenissen, nieuwe evenementen of nieuwsinformaties, die op hun beurt omgevormd worden tot historische gegeven voor de volgende rondleidingen. Vaak vernemen organisaties, die een rondleiding aanvragen, heel wat over de geschiedenis van hun eigen organisatie: oorsprong, evolutie, voorbestaan van gelijkaardige initiatieven…
Uittreksels van interviews in de media laten toe onze geschiedenis toe te lichten en tegelijkertijd krachtige boodschappen met potentiële wijzigingen tot gevolg, door te geven. Een mooi voorbeeld is het interview van ons Belgisch topmodel Anne Gaby Odiele betreffende de operatie die ze op 10-jarige leeftijd onderging: ‘Ik ben trots interseksueel te zijn, maar ik aanvaard niet het idee dat vandaag nog steeds dergelijke chirurgische interventies gedaan worden zonder de toestemming van de kinderen’.
Ik probeer een basis-canvas te handhaven met een uitgebreid aanbod van diverse informatie, om aan een maximum aantal verwachtingen te voldoen.
Bijzondere aandacht wordt besteed aan gemeenschappen die nog steeds geminoriseerd zijn, zowel in de samenleving als in bewegingen, die nochtans verondersteld worden hen te vertegenwoordigen (lesbiennes,’vrouwen’, gemeenschappen ‘afkomstig uit de immigratie’, personen ‘met fysische uitdagingen’,…).
De rondleidingen gebeuren vaak te voet of met de bus, wat toelaat onze haardsteden, buiten de hoofdstad zoals Elsene en Schaarbeek, te bereiken.
Hoe ziet de rondleiding eruit? Wat zijn haar kenmerken?
De speciale omgeving van de hoofdstad maakt het mogelijk om de tastbare elementen, de feiten, de oorden waar gebeurtenissen plaatsvonden, te onthullen. Zo kunnen we de geschiedenis (binnen en buiten de beweging) gewoon vertellen door mee te delen ‘wie heeft wat gedaan’.
De analyse evolueert tijdens de rondleiding. Vragen, ideeën, gedachten of opmerkingen door personen of verenigingen, die eventueel tegenstrijdig zijn, tonen aan dat de geschiedenis niet rechtlijnig is. Zo kan elke deelne(e)m(st)er niet enkel aan een eigen mening werken, maar vooral vooruitgang boeken in het beantwoorden van de vragen betreffende ‘het eigen ego’ en erin slagen af te stappen van het gevoel dat de zaken neutraal zijn.
Deze reis in tijd en ruimte laat ons niet alleen toe om vast te stellen, dat er uiteindelijk evenveel meningen en levensstijlen bestaan als personen, maar ook dat de geschiedenis niet homogeen is, dat ze intrinsiek het tegenovergestelde, totaal heterogeen, divers en meervoudig is.
a. De maatschappelijke inhoud
De rondleiding onthult de evolutie met ups en downs van de gebruiken, wetten en rechten in België en verklaart de periodes van onderdrukking of achteruitgang, evenals de overwinningen. De plaatsen in Brussel, waar deze beslissingen genomen worden, komen te voorschijn, zoals onze regering in de Wetstraat, maar ook het Paleis van Academiën waar, op het einde van de 19de eeuw, tijdens een congres van criminologen, door de Belgische delegatie beslist werd homoseksualiteit niet strafrechtelijk te vervolgen. België heeft slechts één korte wettelijke repressieve periode gekend van 1965 tot 1985.
b. Wat iedereen gewoon is er te vinden: de successen, de Belgische, Europese of wereldpremières, die in Brussel plaatsvonden….en de ongebruikelijke manier van voorstelling
De benadering is gewild relativerend en zal preciseren dat zekere ‘overwinningen’ eerder op de tweede plaats van het podium terecht komen. Zo heeft België als tweede land, na Nederland, het huwelijk toegankelijk gemaakt voor ‘homoseksuelen’ (het huwelijk is een zeer rijk en kritisch thema van de rondleiding want het is veelzeggend over onze samenleving) en een ‘gay’ regeringshoofd gehad in de geopolitiek van de 2 laatste eeuwen. De analyse gaat verder met het in het licht stellen van een punt waar meestal geen aandaht aan geschonken wordt: een eerder onverwachte première is het feit dat ‘het eerste homoseksueel Staatshoofd’ een lesbienne is, Johanna Sigurdardottir (Ijsland,2009-2013). Daarnaast ontdekt men, dankzij de rondleiding, dat de wereld, in 2013, 3 lesbische/gay Staatshoofden telde, allen in Europa. Onze eerste minister Elio di Rupo (2011 – 2014) en de steeds actuele Luxemburgse Premier Xavier Bettel, die dat jaar Premier werd. De pride van mei 2015, heeft hem de gelegenheid geboden om mee te delen dat hij gehuwd was, dankzij de wet, die homoseksuelen toegang geeft tot het huwelijk, die hijzelf in zijn land ingevoerd had. Zo werd zijn Belgische echtgenoot de eerste en enige ‘Eerste-gemaal’ die zijn rol van vertegenwoordiging ter harte neemt en respectvol naast de ‘Eerste-dames’ poseert.
Door op deze manier de toehoorders te verrassen, onderlijnen we dat premières regelmatig….anderen zijn, dan diegenen waar men aan denkt. Het is ook een wijze om de aandacht te trekken op feiten die in een geschiedenis, gedirigeerd door overheersenden, steeds verstopt blijven.
Men kan verbaasd zijn over het feit dat de geschiedenis van de lesbiennes, van de gemeenschappen afkomstig uit de ‘immigratie’ (vaak reeds multi-generationeel), van de personen die de heteroseksuele normen verlaten (en hierbij vermelden we maar enkele minderheidsgroepen in de bevolking) steeds niet vermeld of erkend wordt in deze 21ste eeuw.
Dit is eveneens wat de rondleiding wenst recht te zetten: het publiek, de personen die de beslissingen nemen, aantonen dat het een geschiedenis is die zich ook doet kennen als een geschiedenis van het te kort schieten. Inderdaad, waarom is de volgende wereldpremière niet beter gekend? In 1976 gaan, in het Congrespaleis van de Kunstberg, 2000 (een voor die tijd enorm aantal) lesbiennes en vrouwen, afkomstig uit een veertigtal verschillende landen, de Rechtbank voor Misdaden tegen Vrouwen vormen. Het is bij die gelegenheid, dat het zo juist gevormd Internationaal Lesbisch Front zal spreken over ‘vervolging van lesbiennes’ en eveneens de historisch zeer nieuwe politieke gedachte dat ‘de gedwongen heteroseksualiteit een misdaad is tegen de vrouwen’ zal afkondigen.
c. De geo-bezetting van onze hoofdstad
De geo-bezetting van onze hoofdstad onthult enerzijds, de oorden waar associatieovereenkomsten en gemeenschappelijke evenementen hebben plaats gevonden, wat vooruitgang betreffende sociale eisen en wijzigingen toeliet, en anderzijds, de oorden waar onze voorvecht(st)ers gewoond hebben.
Het stadscentrum is veruit het rijkst aan evocaties. Het doorlopen van de 3 fases in de verplaatsingen van de ‘gay-village’ of liever, in de concentratie van ‘lesbische’ en ‘homo’ oorden in het stadscentrum, door de evolutie te volgen van hun bars en cafés, laat ons toe doordrongen te worden van de sfeer in de Sint-Hubertus Galerij eind 19de eeuw, toen Brussel beschouwd werd de meeste ‘lesbische en gay’ oorden te hebben in Europa. Gedurende de eerste helft van de 20ste eeuw, concentreerden de cafés zich eerder in de ruimte tussen de Beenhouwersstraat en de Grote-Markt. Nadien, hebben de uitgaansoorden zich verplaatst naar de andere kant van de Grote-Markt, om hun actuele wijken te vestigen, gaande langs de Zuidstraat, naar Lemonnier en Anneessens.
Een sleutelplaats in de stad kan tegelijk aanleiding geven tot een regenboog gekleurde chronologie. Alvorens de actuele mooie glazen galerij te worden, was de Koninklijke Sint-Hubertus Galerij een berucht steegje met ‘speciale fauna’…. Tot in de jaren 1980, had je enkel toegang tot de lesbische en homo bars, zo je het nummer en de bel kende . In 2015, hebben de Bears hun Belgische Pride gevierd in het elegante ‘Théâtre du Vaudeville’. Kort nadien, werden in de Galerij, delen van de ‘trans’film Danish Girl gedraaid.
Elsene heeft ook talrijke verenigingen en evenementen gekend. De televisiecentra, BRT en RTB, hebben de eerste ‘homoseksuele’ programma’s uitgezonden, eerst de Vlaamse vanaf de jaren 1960, nadien, de Franstalige in het volgend decennium. De jaren 1980 hebben de zaak Eliane Morissen gekend en de radioprogramma’s uitgezonden door de ‘Antenne Rose’, gevolgd door anderen, in de ether gebracht door vrije radio’s. Het Flagey-Plein heeft getrild tijdens een grote feministische manifestatie. En de aangrenzende Elsense Steenweg heeft 2 belangrijke verenigingen gekend. Het ontstaan in 1985 van de lesbische boekhandel Artemys. Zo heb ik vernomen dat Soeur Sourire lesbisch was en dat ze de lager in de Steenweg gelegen ‘Infor-Homosexualité’ bezocht had. Ik vertel dan dat onze Singing Nun met ‘Dominique-nique’ haar eerste wereldhit uitgebracht had, fenomeen dat haar in de muziekwereld gelanceerd heeft. Ik sluit af met de mededeling van de recente verhuis in de gemeente van de lobby ILGA-Europe.
Dankzij het Fonds Suzan Daniel, kunnen we mededelen dat Suzan Daniel (die ook, vanaf de jaren 1985, onder de naam Suzanne de Pues naar Artemys kwam) in 1953 de eerste lesbische en homoseksuele groep in België, het Belgisch Cultureel Centrum, opgericht heeft. Dat ze zeer snel gewipt werd door de homo’s die ‘niet door een vrouw wilden geleid worden’ maakt ook deel uit van onze geschiedenis. De groep werd opgericht in Schaarbeek . Een halve eeuw voordien, leefde er de te weinig gekende George Eekhoud, auteur van de roman Escal-Vigor, één van de eersten die de homoseksualiteit uit een positief oogpunt benaderd heeft, wat hem, in 1900, een weerklinkend proces gekost heeft. Maar zo zal hij een grote solidariteitsactie, geleid door de Belgische en buitenlandse auteurs, waaronder André Gide, meemaken. Zijn grote liefde, die verschillende decennia duurde tot aan zijn dood, ging naar Sander Pierron, een arbeider lithograaf uit Sint-Jans-Molenbeek.
De jaren 1930 hebben, in het Josaphat Park, de overwinning van de wereldkampioene wielrennen, Elvire De Bruyn (1934), die op haar 23ste (1937), haar officiële naamwijziging, Willy, evenals medische behandelingen om ‘van seks te wijzigen’ zal bekomen.
Een weinig later, de jaren 70, zullen de homoseksuele gemeenschappen, waaronder de ‘Biches Sauvages’, zien openbloeien. Enkele van haar leden, zullen het eerste archiefcentrum in België (werelds tweede lesbisch archiefcentrum na New York) oprichten. Ik maakte deel uit van het collectief, toen we beslist hebben onze politieke identiteit duidelijk naar voor te brengen door ‘Feminaires’ te herdopen in ‘Lesbinaires’.
d. Een stijl/filosofie: informatie geven maar ook aanspreken en doen nadenken, door oneerbiedigheid en humor of het onverwachte
Het huwelijk is een belangrijk onderwerp voor romantici en in het kader van de wettelijke rechten. Nochtans komen onmiddellijk de cijfers van het aantal echtscheidingen tevoorschijn, wat toelaat een grotere hoeveelheid tevreden te stellen (de anti-huwelijk) en het is veel realistischer, het is de ‘prijs’ van een vrijheid die niet steeds heeft bestaan.
Homo’s en lesbiennes vestigen zich, de tijd van hun huwelijksviering, in het stadscentrum, om foto’s te kunnen maken op het balkon van het Stadhuis, met uitzicht op de prachtige Grote-Markt.
Aan de overkant, bevindt zich het museum dat, de aan de stad geschonken protocollaire kleding van Manneken-Pis, tentoonstelde. Sindsdien, is de ganse collectie, met o.a. het pak gerealiseerd (in het kader van de 2015 Pride) door de Franse homo couturier Jean-Paul Gaultier, verhuisd naar een specifiek museum nabij het standbeeldje. Om een tegengewicht te vormen tegen dit imago, dat sommigen te people of normaliserend vinden, wegens het ontbreken van enige kritiek betreffende het fallus symbool, stel ik de vraag wie de eerste gay opschik van het Manneken kent. Weinigen weten dat het een roze condoom betreft, gedragen tijdens een Act Up actie, natuurlijk niet behouden in het museum….
En wat volgt, haalt een ander, veel ouder, historisch feit aan, in verband met Duquesnoy Hiëronymus de Jonge, de zoon van de beeldhouwer van het standbeeldje. Hij heeft, in 1654, voor de verkrachting van 2 jongetjes, één van de laatste rechtsgedingen voor sodomie, in het gebied dat België geworden is, gekend.
Maar, het is het standbeeldje van Jeanneke, eveneens (door haar typisch Brusselse naam) een symbool van de stad, dat veel meer in de smaak valt voor een bezoek, trouwens meer centraal in onze geschiedenis. Opgericht door een stichting, herinnert ze aan her verhaal van een illegaliteit, de strijd tegen de kankers, voorgesteld als ‘gay kanker’ of HIV. Ze bevindt zich trouwens in de Getrouwheidsgang waar, gedurende gans de 20ste eeuw, meerdere lesbische en homo cafés en bars gevestigd waren.
e. Het canvas van de rondleidingen kan gegrond zijn op bepaalde thema’s
In functie van de belangstelling van de deelne(e)m(st)ers of van de aangevraagde rondleidingen, kan elk thema, op elk moment van de rondleiding, uit een ander standpunt of chronologisch behandeld worden.
Dankzij haar verschillende aspecten, kan er over de kwestie ‘trans’, zoals we eerder hebben gezien, gesproken worden vanaf Schaarbeek of de Sint-Hubertus Galerij. Eén van de secretariaten van ILGA (dat in het Europees kwartier, nabij Schuman, vergaderd heeft) is eraan gewijd.
De Belgische lesbische schrijfster Anita Van Belle vertelt in haar zeer mooie novelle ‘Tape-dur’ een ’trans’/fuge verhaal.
Het geval van Elvira/Willy De Bruyn een uitzondering zijnde, kunnen we stellen dat de wetten beginnen te evolueren in 1980 met de toelating om te kiezen voor het ‘andere geslacht’. Het is pas recent dat de verplichting (die eraan verbonden was) een operatie te ondergaan, kan bestreden worden, onder andere dankzij het werk van de vereniging Genres Pluriels, die er een stokpaardje van gemaakt heeft, ondersteund door de koepel RainbowHouse Brussels, of de 2016 Pride, met haar specifieke vorderingen. De Pride in Brussel is één van de weinige ter wereld die zo politiek geëngageerd blijft.
Deze evolutie, evenals de uitgebreide toegankelijkheid tot het huwelijk laten ons toe de gepaste vraag te stellen of het nog zin heeft gebruik te maken van de begrippen ‘man’ en ‘vrouw’ steeds vermeld op de identiteitsdocumenten en bij niet-medische administratieve formaliteiten. Een domein van vragen (waarin vooral Brussel ook voorloper is) gaande van de ‘vloeibaarheid van de genres’ of de ‘genres in het meervoud’ (gevorderd door deze laatste groepen) tot de analyse en het streven naar de afschaffing van binaire en dichotome categorieën (van ’geslacht’ of van ‘genre) en (bij uitbreiding) deze van de heterosocialiteit, gelanceerd in Brussel (en enkele weinige andere landen) door de Lesbiennes Radicales, rond de jaarwisselingen 1979-1981.
f. Het belang van rechtstreekse contacten
De rondleidingen vertrekken en eindigen meestal op plaatsen verwant met onze geschiedenis, soms horeca friendly of uitgebaat door leden van onze gemeenschap, of de BIP (Brussels Information Place) dankzij de steun van Visit Brussels. Zo deze laatste benadering verrassend lijkt, toont de analyse aan dat het in feite gaat om een reële politieke benadering, namelijk een zeer sterke erkenning door de overheid. De voorgaande generaties hebben smaad gekend, of hebben moeten verborgen leven. Laten we eraan herinneren dat in vele landen de overheden repressief blijven.
De rondleiding wordt steeds op een gezellige manier met een glas beëindigd, meestal in het RainbowHouse, gelegen middenin de ‘Gay wijk’…Dit laat toe een overzicht te geven van de talrijke verenigingen die actief zijn in Brussel, België en internationaal.
Waarom is het belangrijk om het te doen?
a. Onze her/his/tory bekendmaken – herinneringswerk
In de jaren 1980 en 1990, verspreidde de geschiedenis zich moeizaam maar beter, onder andere omdat ze meer geconcentreerd was en onze verbindingen rechtstreekser waren.
Als ik het bijvoorbeeld heb over de oprichting van het RainbowHouse (nog geen 20 jaar geleden), ben ik verwonderd te horen dat ze vaak toegewezen wordt aan de homo’s, die pas jaren nadien gekomen zijn, en aan een tamelijk belangrijke tweetalige coalitie.
Welnu, 6 verenigingen hebben het project in 2000 opgestart, allen Nederlandstalig, waaronder 1 tweetalige lesbische vereniging, via het Holebi Overleg Brussel. Het is trouwens een lesbische, Hilde De Greef (lid van de lesbische oprichtstervereniging) die, tot heden, het enig permanent lid is. Destijds, hebben we ook hard gewerkt om het evenwicht homo’s/lesbiennes te herstellen en om verenigingen, die streefden naar diversiteit, aan te moedigen er actief voor te gaan. De lesbische vereniging Fuchsia werd toen opgericht om het evenwicht te herstellen. Daarnaast hebben we, als lesbische vereniging, onze investering in het project gelinkt aan het instellen van een quota als instrument van sociale evolutie, een compromis werd gevonden voor een verhouding 40-60. Het project heeft Franstalige verenigingen aangesloten op vraag van de jonge, openlijk homoseksuele schepen, Bruno de Lille (staatssecretaris van 2009-2014), als voorwaarde voor het verkrijgen van een huis.
b. Een juister herinneringswerk, dat de diversiteit aan ervaringen van discriminatie, of zelfs vervolging en dus een diversiteit aan meningen en analyses binnen de beweging weergeeft.
Vaak is het enkel de geschiedenis van homo’s, die weerhouden wordt, in het algemeen blanken, beantwoordend aan een zeker profiel. Het zijn ook zij die als onderwerp behandeld worden door de media, zekere officiële instanties of in opzoekingswerken. De andere letters dan de ‘G’ komen soms anekdotisch voor, soms stereotiep.
Toen ik het verzoek van Visit Brussels, om een ‘homoseksueel’ verhaal te vertellen, aanvaarde, dacht ik dat het de gelegenheid was om alle verhalen, die nooit vermeld worden, aan te bieden, ook deze van de lesbiennes of bi’s, de ‘trans’, de ‘intersex’ en elke persoon die de conventionele normen uitdaagt.
c. Regelmatige vaststelling van een algemeen gebrek aan kritisch denken en analytisch vermogen binnen en buiten de beweging…en een nieuwe generatie die het verlangt door af te kondigen ‘You are my hero’ – de rondleiding als bron van inspiratie en transmissie en voor een sociale verandering.
De rondleidingen hebben aangetoond dat we verschillende generaties dienen over te slaan, alvorens dat speciaal gevoel van trots, de erkenning van onze sterke punten, terug te vinden. Wat indruk op hen maakt, is wat we gedaan hebben en dat we het zelf vertellen. De aandacht en de waardering zijn maximaal en getuigen van veel eerbied.
Wat deze generaties willen horen is wat anderen, sedert de 50 laatste jaren, nog steeds niet wensen te horen, ze willen onze geschiedenis kennen, er alles over weten, in al zijn aspecten, afscheidingen en conflicten inbegrepen.
Vele studenten hebben zin om hun ideeën ver door te drukken, maar bekennen daarin geheel niet, of onvoldoende ondersteund te worden, niet ernstig genomen te worden, zelfs dreigen hun toekomst op het spel te zetten. Het doet hen deugd te zien, dat het natuurlijk mogelijk en zelfs noodzakelijk is.
De overvloed aan analyse en genuanceerde details maken indruk en stellen gerust, want ze verijdelen een simplistische en regelmatig onjuiste visie van de geschiedenis en de realiteiten. Op internet worden de eerste paar elementen, de meest recente (minder dan 15 jaar), de meest gevonden, vaak zonder enige controle, de enige verklarende elementen. In de academische kringen worden de Masters beperkt in tijd (enkele maanden opzoekingen in plaats van 2 jaar) en qua inhoud (sommigen komen zelfs niet aan een vijftigtal pagina’s).
Wanneer ik aan lesbische journalisten tijdschriften uit de jaren 1980-1990 toon, zijn ze verbluft door hun kwaliteit, diversiteit, kwantiteit, internationalisme en omvang.
Welke feedback kregen we? Hoe heeft de wandeling zich ontwikkeld?
De rondleiding wordt constant gevraagd. Het publiek is trouw en ik word niet alleen verzocht de rondleidingen voort te zetten, maar ook het aantal te verhogen.
De rondleiding is een integraal en regelmatig onderdeel geworden van evenementen (Pride, Girls Heart Brussels) en wordt voortdurend opnieuw gevraagd door organisaties die haar voordien reeds in hun programma opnamen.
Er verschijnen regelmatig artikels over de rondleiding in de Belgische en internationale media (Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk…), en ze worden opgemerkt. Het is zo dat de slogan ‘boeken verkopen is ideeën verkopen’ populair geworden is op Facebook, ten gevolge van het artikel van Laura Eigenmann in het queer tijdschrift ‘Milchbüechli’, gepubliceerd in Zwitserland. Het interview, dat aanleiding gaf tot het artikel, werd gerealiseerd, omdat haar Duitse geliefde deelgenomen had aan de rondleiding en deze ten zeerste gewaardeerd had.
De rondleiding begint een informatiebron te worden voor universitaire opzoekingen (thematische werken, Masters) en voor verenigingen ter illustratie van hun evenementen.
Er wordt me gevraagd teksten of artikels te schrijven, of ik wordt uitgenodigd voor uiteenzettingen of op debatten. In 2015, werd ik door het Vlaams feministisch Documentatiecentrum RoSa (februari) en door de lesbische vereniging Fuchsia (mei – Pride), uitgenodigd op de ‘Holebipioniers’, voorgesteld vanuit mijn eigen militant leven, met vertoning van de Franse documentair Les Invisibles, met getuigenissen van enkele lesbiennes, bi’s en homo’s. Onlangs werd ik uitgenodigd op een uitstekende tentoonstelling-conferentie, georganiseerd door de arabo-musulmaanse vereniging Omnya.
Allemaal initiatieven die ik aanvankelijk, via L-Tour wou ontwikkelen en die uiteindelijk in een andere context plaatsvinden, zoals de mooie energiestromen aangehaald in de Indische filosofie.
Er zullen weldra thematische rondleidingen georganiseerd worden, om op de verstrekte informatie dieper te kunnen ingaan en meer details te verstrekken.
In het midden van een zeer jong land (1830), samengesteld uit gehavende gewesten, die eeuwenlang afgerukt/ aangehecht werden tussen ‘Europese’ grootmachten, heeft Brussel een bannings- of doorgangsruimte gevormd voor vele artiesten of politici en dus ook voor de ‘homoseksuelen’, wanneer de omliggende staten meer repressieve edicten/wetten uitvaardigden. Velen bleven er graag langsgaan of kort verblijven. Verlaine en Rimbaud hebben er hun tumultueuze romantische relatie beleefd, en het is uit een Brusselse gevangenis dat sommige van de mooiste gedichten komen van één onder hen….Sarah Bernhardt, ‘bi’ en jood. En nog vele andere beroemdheden hebben door de Brusselse straten gewandeld en vele bewoners ontroerd door toedoen van hun kunst. De rondleiding toont soms ook waar Barbara, de door allen aanbeden zangeres, een romantische relatie beleefde. De laatste eeuwen, hebben de migratiestromen van diverse oorsprong, ons patrimonium ten zeerste verrijkt.
Zoals we gezien hebben, laat het thema van de creatie toe meer te vertellen over beroemde auteurs als Françoise Mallet-Joris (en haar Rempart des béguines, eerste franstalige lesbische roman), evenals Marguerite Yourcenaer, geboren op de Louizalaan (en haar Mémoires d’Adrien, homoseksuele romeinse keizer) en te tonen dat steles, achter de Zavel, uittreksels van haar romans overnemen. Het is leuk te vermelden dat de eerste vrouw die opgenomen werd in de Franse Academie lesbisch was.
Marian Lens, Sociologe
Vertaling : Yvette Sacré
(*) LENS Marian : L-tour. In : Het ondraaglijk besef (Fonds Suzan Daniel), n°23, december 2017. Voor de bedoeling van de website, zijn beperke informatie reactualiseert en syntax gesimplifieert.
